II WYPRAWA KRZYŻOWA
1145-1149

"...Jesienią 1144 roku hrabia Joseelin, by wypełnić zobowiązania sojusznicze wobec jednego z muzułmańskich emirów (układy łacinników z Saracenami były czymś naturalnym), wyruszył z wojskiem nad Eufrat. Na to tylko czekał Zanki. 30 listopada stanął pod murami Edessy. „Jego zastępy były liczniejsze niż gwiazdy na niebie. Zapełniły się nimi wszystkie ziemie, które otaczały miasto" — pisał Świadek wydarzeń, syryjski biskup Bazyli, Joscelin nie był w stanie przyjść miastu z odsieczą, schronił się więc w Turbessel i czekał na wsparcie. Nie udzielił mu go jednak Rajmund, zaś wojska zebrane przez królową nadeszły zbyt późno. W Wigilię Bożego Narodzenia zawaliła się część murów oblężonej Edessy, Turcy ruszyli do decydującego szturmu. Miasto padło. Zanki obszedł się z mieszkańcami w stosunkowo łagodny sposób: kazał zabić jedynie wszystkich Franków, a ich kobiety oddał w niewolę, pozostałym zaś darował życie..."

Fragment książki: Piotr Biziuk "HATTIN 1187" s. 25

"...Po Europie rozeszły się już wieści o tym, że Zengi, przebiegły atabeg Seldzuków, niczym niesprowokowany, podstępnie zaatakował chrześcijańskie miasto Edessę, na zachodzie znane też jako Rohez. Uczynił to podczas Bożego Narodzenia, zbezcześcił ołtarze, wymordował 16 000 mieszkańców, a resztę wziął w niewolę.
Prawda była jednak trochę inna. Hrabia Edessy, Joscelin, od rządzenia swoim państwem-miastem wolał luksusowe życie w posiadłości Tel Bashir, w górnym dorzeczu Eufratu. Stale przekupywał Turków darami: europejskimi końmi, bronią i płatnerzami biegłymi w wykonywaniu zbroi dla koni. Zengi, jako dobry strateg, po prostu wyczekał odpowiedniej chwili, by oblec Edessę, zamieszkaną przez pokojowo nastawionych ormiańskich i syryjskich kupców. Chwila ta nadeszła, gdy okazało się, że miasta strzegą tylko niewielkie oddziały niezadowolonych najemników, którym od roku Joscelin zalegał z żołdem. Syryjski biskup Abu el-Farraj, przebywający wówczas w mieście, opowiadał, iż Joscelin wysłał do obsadzenia murów niewielu ludzi, nie licząc „szewców, tkaczy, kupców jedwabnych i księży". Utrzymywał także, że Zengi wielokrotnie dawał mieszczanom szansę na poddanie się i ocalenie życia.
Najbliższym miastem krzyżowców, z którego mogła nadejść pomoc, była Antiochia, zaraz po północnej stronie dzisiejszej granicy turecko-syryjskiej. Antiochią władał jednak wuj Eleonory, Rajmund, który nie znosił Joscelina tak bardzo, że odmówił mu pomocy w potrzebie. Zważywszy na to wszystko, trzeba przyznać, iż Zengi byłby kiepskim wodzem, gdyby nie uderzył.
Jak podaje arcybiskup Wilhelm z Tyru w swym, zasadniczo wiarygodnym, dziele Historia rerum partibus transmarinisgestarum (Dzieje czynów dokonanych za morzami), turecki atak stanowił wręcz podręcznikowy przykład operacji wojskowej. Kiedy Joscelin tkwił w Tel Bashir i czekał na pomoc z Jerozolimy albo Antiochii, Seldżucy po sprawnie prowadzonej blokadzie Rohezu, pozbawionego zarówno jedzenia, jak i broni wskutek skąpstwa i lenistwa władcy, rozpoczęli krótkie oblężenie. Chmury strzał, wystrzeliwanych z ziemi i z platform na wieżach oblężniczych, wznoszących się ponad obwarowania, ogołocały mury z obrońców, katapulty i tarany uderzały w dolne części fortyfikacji, zaś pod murami drążyli tunele saperzy. Kiedy w podkopie spalono podpory i cześć muru się zawaliła, Turcy przez wyłom wdarli się do miasta.
Przerażeni mieszkańcy szukali schronienia w cytadeli, gdzie zapanował taki ścisk, że już na długo przed nadejściem pogan mężczyźni i kobiety wspinali się po ciałach tych, których zgnieciono w tłumie. Wśród zabitych był arcybiskup Hugon z Edessy, kurczowo ściskający szkatułę z podatkami, które nałożył na lud, aby opłacić najemników - a zatrzymał dla siebie.
Zengi osobiście interweniował, by powstrzymać masakrę ludności. Wysłał swojego zastępcę, który negocjował z Abu el-Farrajem i w zamian za przysięgę wierności, złożoną na Nowy Testament, zagwarantował bezpieczne przejście dla Syryjczyków i Ormian. Frankom zabrano jednak wszystko: złoto, srebro, święte relikwie oraz kosztowności. Ich księży oraz możnych w łańcuchach zaprowadzono na targ niewolników w Aleppo. Wykwalifikowanych rzemieślników umieszczono w warsztatach, a około 100 Franków, rycerzy i zbrojnych, stracono.
Podczas całej tej masakry, która pochłonęła 6000 istnień ludzkich, książę Rajmund nie zrobił zupełnie nic - choć upadek Edessy sprawił, że jego księstwo stało się bezpośrednio narażone na atak Turków. Do chwili, gdy odległa i zdezorganizowana Jerozolima zdobyła się na jakąkolwiek pomoc, było już po wszystkim..."

Fragment książki: D. Boyd "ELEONORA AKWITAŃSKA" s. 68-70

Upadek księstwa Edessy w grudniu 1144 roku, zdobytego przez atabega Mosulu i Aleppo, Izmada ad-Din Zanki, stał się przyczyną ogłoszenia przez papieża Eugeniusza III nowej krucjaty. 1 grudnia 1145 roku Biskup Rzymu wydał bullę krucjatową, skierowaną początkowo do króla Francji Ludwika VII, nazwaną Quantum praedecessores. Papieska odezwa nie wywołała dużego entuzjazmu w chrześcijańskiej Europie. Z tego powodu 1 marca 1146 roku Eugeniusz III ponownie wydał z niewielkimi zmianami kolejną bullę, w której zawarta była obietnica odpustu i licznych przywilejów oraz gwarancja bezpieczeństwa dóbr dla tych, którzy wezmą udział w krucjacie. Następnie wysłał Bernarda z Clairvaux z misją nawoływania do kolejnej krucjaty.

Bernard z Clairvaux rozpoczął swe zadanie 31 marca 1146 roku w Vezelay na posiedzeniu francuskiej rady dworu. Po wygłoszonym przez niego przemówieniu Ludwik VII i spora grupa francuskich magnatów podjęli wyzwanie i postanowili przeznaczyć rok na przygotowania do wyprawy. Opat z Clairvaux dalej przemierzał Francję, wykorzystując czas na niezmordowaną działalność kaznodziejską.

W październiku 1146 roku Eugeniusz III opublikował kolejną bullę krucjatową, skierowaną głównie do wiernych z Półwyspu Apenińskiego, a w listopadzie 1146 roku we Frankfurcie Bernard z Clairvaux spotkał się z niemieckim królem Konradem III.

"...król pozostał głuchy na argumenty Bernarda, zgodził się jednak na ponowne spotkanie, które odbyło się w dniach Bożego Narodzenia w Spirze. Bernard czuł, że opór Konrada osłabł, i ze swej strony nieubłaganie szedł za ciosem. W pełnym mocy kazaniu, które nawet mimo pośrednictwa tłumacza nic nie straciło ze swej sugestywności, odmalował on przed oczyma króla, jak to stanie on w dniu Sądu Ostatecznego przed Chrystusem, ten zaś zapyta go: „O człowieku, cóż mam dla ciebie uczynić, czego jeszcze nie uczyniłem?". Tak gwałtownemu apelowi do jego uczuć król nie był w stanie się oprzeć. Wziął krzyż, a wraz z nim uczynił to niezliczony zastęp szlachty z bratankiem króla, księciem Fryderykiem Szwabskim na czele. Niemcy zostały pozyskane dla sprawy krucjaty. Podjęcie takiej decyzji ułatwiło królowi co prawda zakończenie sporu pomiędzy hrabią Namur i arcybiskupem Trewiru, który to spór przez lata burzył porządek królestwa, a którego zażegnanie było jednym z powodów podróży Bernarda do Niemiec. Także dawny rywal Konrada, książę Weif VI, przyjął w wieczór wigilijny krzyż, ale prawdopodobnie król nie dowiedział się o tym przed podjęciem swej decyzji. Bezpośrednio po zakończeniu obrad Reichstagu w Spirze wystosowano do Bawarii pismo nawołujące do udziału w krucjacie. Wezwanie to przysporzyło ruchowi krucjatowemu znacznego poparcia wśród uczestników obrad Reichstagu zwołanego w lutym 1147 roku do Ratyzbony, a znalazł się między nimi także biskup Otton z Freisinga, który stał się kronikarzem wyprawy..."

Fragment książki: H. E. Mayer "HISTORIA WYPRAW KRZYŻOWYCH" s. 164-165

W lutym 1147 roku na zamku Étampes Ludwik VII wspólnie z francuskimi baronami zrezygnowali z propozycji Rogera II i z wyprawy drogą morską. Postanowiono wyruszyć drogą lądową przez Niemcy, Węgry i Bizancjum. Niewątpliwie duży wpływ na tę decyzję miała opinia bizantyjskiego cesarza, który czuł ogromną niechęć do Normanów.

W marcu 1147 roku na Sejmie Rzeszy we Frankfurcie Konrad III zdecydował się na marsz drogą lądową przez Bizancjum i Azję Mniejszą. Kontyngent niemiecki został mocno osłabiony, ponieważ książęta saksońscy oświadczyli, że chętniej podjęliby krucjatę przeciwko Słowianom na wschód od granicy Rzeszy i otrzymali na to zgodę papieża i opata z Clairvaux.

"...Wymarsz właściwej krucjaty nastąpił w Niemczech w maju 1147 roku, z Ratyzbony, we Francji kilka tygodni później, z Metzu. Podczas gdy niemiecki przemarsz przez Węgry przebiegał jeszcze bez incydentów, to ekscesy Niemców na terenie Cesarstwa Bizantyjskiego obciążyły bardzo mocno relacje z Manuelem Komnenem. Gdy Konrad III dotarł we wrześniu pod Konstantynopol, nie doszło nawet do spotkania obu władców. Manuel był poirytowany, ponieważ przybycie krzyżowców pozbawiało go swobody ruchów i zatrzymywało w stolicy, podczas gdy Roger II Sycylijski wykorzystał nadarzającą się sposobność, by jesienią 1147 roku splądrować Korfu i zniszczyć centra bizantyjskiego przemysłu jedwabniczego w Tebach i Koryncie..."

Fragment książki: H. E. Mayer "HISTORIA WYPRAW KRZYŻOWYCH" s. 168

10 września 1147 roku Konrad III dotarł do Konstantynopola.

"...Konrad ze swej strony zachowywał się powściągliwie, albowiem Manuel zażądał przysięgi z gwarancją bezpieczeństwa. Nalegania Manuela, a jeszcze bardziej zbliżanie się Francuzów skłoniły Konrada do przeprawy do Azji Mniejszej. Wbrew pierwotnemu planowi postanowiono uderzyć stamtąd bezpośrednio w kierunku Edessy, zamiast czekać na Francuzów. W Nicei część wojsk pod wodzą biskupa Ottona z Freisinga oddzieliła się od reszty, by pomaszerować wzdłuż wybrzeża, jednak Konradowi nie udało się zrealizować zamiaru umieszczenia w tej kolumnie wszystkich niebiorących udziału w walkach. Także jego armia pozostała obciążona taborem. Pod koniec października wojska Konrada już w pierwszym starciu z Seldżukami zostały pobite w pobliżu Doryleum. Odwrót ku wybrzeżu rozpoczął się jeszcze w jakimś porządku, wkrótce jednak stał się całkiem bezładny i doprowadził do bardzo ciężkich strat. Z początkiem listopada powrócono do Nicei, gdzie wojsko w większości się rozpierzchło, by wyruszyć w drogę powrotną do ojczyzny. Kontyngent Ottona z Freisinga, który maszerował wybrzeżem Morza Egejskiego ku południowi, później jednak skierował się w głąb lądu, doświadczył bardzo podobnego losu w następstwie tureckiego ataku pod Laodyceą nad Likosem. Udało mu się jeszcze przebić w kierunku wybrzeża pamfilijskiego, tam wszakże w lutym 1148 roku oddziały Ottona zostały rozbite. Biskup wraz niewielką garstką uszedł statkiem do Syrii..."

Fragment książki: H. E. Mayer "HISTORIA WYPRAW KRZYŻOWYCH" s. 169

"...Tymczasem wojska francuskie 4 października 1147 roku dotarły do Konstantynopola. Choć zewnętrznie stosunki z Manuelem były dobre, ten zaś zadawał sobie dużo trudu, by pozyskać Ludwika VII, to przecież wewnątrz armii francuskiej istniało silne stronnictwo antybizantyjskie, któremu przewodził biskup Gotfryd z Langres. Był to niebezpieczny podżegacz, roszczący sobie prawa legata, które zresztą otrzymał. Za namową Bizantyjczyków papież podporządkował go Gwidonowi z Florencji, kardynałowi tytularnemu kościoła San Crisogono, ten jednak nie zdołał wyrobić sobie silnej pozycji w wojsku. Stronnictwo Gotfiyda zdopingowane zostało jeszcze do działania zarówno przez sukcesy Rogera na Korfu, o których wieść dotarła właśnie wówczas, jak i przez szeroko dyskutowany rozejm między cesarzem Manuelem a seldżuckim sułtanem Ikonium, który to układ łacinników zaszokował, chociaż to właśnie ich nadejście przyczyniło się do jego zawarcia. Dlatego już przed przybyciem do Konstantynopola frakcja antybizantyjska parła do ataku na miasto. Chciano przy tym zapewnić sobie pomoc króla Rogera. [...]
Przeprawa przez cieśninę odwlekała się, aż wreszcie Manuel kazał rozpuścić pogłoski o zwycięstwie Niemców w Azji Mniejszej. Gnani typowo średniowieczną żądzą łupu, który stanowił wszak istotny składnik dochodów rycerza, i obawiając się, że przybędą za późno, Francuzi pośpieszyli do Azji Mniejszej, gdzie wzmocnieni zostali jeszcze przez oddziały sabaudzkie. Manuel odmawiał jednak dostarczenia im przewodników i żywności, dopóki niejasna pozostawała kwestia stosunku krzyżowców do Cesarstwa Bizantyjskiego. Baronowie francuscy musieli się w końcu zgodzić na złożenie przysięgi lennej, podczas gdy Ludwik przyrzekł, że nie odbierze cesarzowi żadnych miast podlegających jego jurysdykcji. W zamian za to Manuel dostarczył wprawdzie przewodników, jednak z powodu swojego układu z sułtanem mógł jedynie skromnie wspierać krucjatę, co w wojsku jeszcze podsycało nastroje antygreckie. Podczas marszu przez Anatolię Francuzi połączyli się w Nicei z Konradem III i resztkami armii niemieckiej.

Fragment książki: H. E. Mayer "HISTORIA WYPRAW KRZYŻOWYCH" s. 169-170

Z Nicei połączone siły wyruszyły w kierunku Efezu. W Smyrnie (obecnie Izmir) w Boże Narodzenie 1147 roku rozchorował się Konrad III. Choroba niemieckiego władcy była na tyle poważna, że musiał wrócić do Konstantynopola.

Po Bożym Narodzeniu przez kilka dni padał deszcz i śnieg. Obawiając się, że armię może zatrzymać powódź, 28 grudnia Ludwik wyruszył w górę rzeki Meander. Chociaż krzyżowcy francuscy nadal znajdowali się na terytorium bizantyjskim, podczas marszu w głąb lądu śledziły ich liczne oddziały tureckie. Ludwik starannie rozlokował żołnierzy w kolumnie marszowej: z przodu, z tyłu i po bokach szli najlepsi rycerze. Tabory i rannych umieścił w środku, by zapewnić im bezpieczeństwo, Gdy 1 stycznia 1148 roku Francuzi szukali miejsca na obóz, zarówno straż tylna, jak i czoło kolumny krzyżowców, które podeszło pod bród na rzece Meander, zostały zaatakowane przez oddział Turków. Jednak tym razem atakujący wycofali się zbyt późno i krzyżowcy zdołali przypuścić zwycięski kontratak. Turcy ponieśli znaczne straty.

Fragment książki: D. Nicolle "DRUGA KRUCJATA 1148" s. 53

"...Krótko po Nowym Roku (1148) doznali ciężkiej klęski pod Laodyceą nad Likosem. Reszta armii przebiła się na wybrzeże do bizantyjskiego miasta Adalii, które jednak ani nie mogło, ani nie chciało wyżywić tylu krzyżowców. Od Bizancjum zażądano statków, przybyło ich jednak tak niewiele, że miejsca na nich wystarczyło tylko dla króla, duchowieństwa i baronów. Rzesza pozostałych chciała przebić się drogą lądową do Syrii, została jednak niedaleko Adalii rozgromiona przez Seldżuków, podczas gdy Ludwik i jego towarzysze bezpiecznie uszli do Antiochii..."

Fragment książki: H. E. Mayer "HISTORIA WYPRAW KRZYŻOWYCH" s. 171

"...Również w Syrii sprawy nie wyglądały najlepiej, albowiem gdy Joscelin II z Edessy podjął po śmierci Zankiego w 1146 roku próbę odbicia swej stolicy, została ona utracona ostatecznie na skutek interwencji Nur ad-Dina, który zdziesiątkował ludność ormiańską i jakobicką..."

Fragment książki: H. E. Mayer "HISTORIA WYPRAW KRZYŻOWYCH" s. 171

"...Konrad III wypłynął z Konstantynopola w połowic marca 1148 roku. Zarówno w źródłach bizantyjskich, jak i europejskich znajdujemy informację, że cesarz Manuel zaopatrzył jego armię w pieniądze i sprzęt wojenny, a także zapewnił jej transport do Ziemi Świętej. Jednak podróż nie przebiegła gładko. Część statków zatonęła, inne rozproszyły się po morzu. Przez cały kwiecień kolejne jednostki wpływały do różnych portów. Dzięki hojności cesarza Konrad III mógł zwerbować i wyposażyć nową armię spośród pielgrzymów i mieszkańców Ziemi Świętej..."

Fragment książki: D. Nicolle "DRUGA KRUCJATA 1148" s. 57

Podczas pobytu Ludwika VII w Antiochii książę Rajmund próbował go nakłonić do wyprawy na Aleppo, lecz francuski władca nie podjął wyzwania. W kwietniu 1148 roku wyruszył na południe, aby połączyć swe siły z wojskami Otto z Freisinga oraz zdrowego już Konrada III.

"...doszło do ważnego spotkania. Odbyło się ono w Jerozolimie w Wielkanoc roku 1148 i wziął w nim udział Konrad, król Baldwin III, patriarcha Fulcher i niewymieniony z imienia templariusz. Zebrani podjęli decyzję, że druga krucjata zaatakuje Damaszek. Królowa Melisanda, która tradycyjnie opowiadała się za sojuszem z Damaszkiem, zapewne nie brała udziału w rozmowach. Atabcg Anur z pewnością dowiedział się o tych postanowieniach i miał znacznie więcej czasu, niż się zazwyczaj sądzi, by zorganizować pomoc pochodzących z dynastii Zankidów władców Mosulu i Aleppo. Determinacja Ludwika, by odwiedzić Jerozolimę, sprawiła, że Konrad musiał odłożyć w czasie kampanię, czekając aż Ludwik będzie gotowy do wyruszenia na wojnę. Stracono przez to całą wiosnę..."

Fragment książki: D. Nicolle "DRUGA KRUCJATA 1148" s. 58

"...Odwiedziwszy święte miejsca, królowie francuski i niemiecki spotkali się w Akce, gdzie Konrad, który w czasie krucjaty zaczął do swego tytułu królewskiego dodawać imperialny przydomek „Augustus", próbował za bizantyjskie pieniądze zebrać nowe wojsko, podczas gdy Ludwik wzmocniony został przez nowo przybyłych krzyżowców prowansalskich. Ponieważ niemieckimi najemnikami, których można było brać pod uwagę, byli przeważnie sezonowi pielgrzymi, pragnący późnym latem wyruszyć z powrotem do domu, Edessa jako cel operacji wojennej już tylko z powodu odległości była automatycznie wykluczona..."

Fragment książki: H. E. Mayer "HISTORIA WYPRAW KRZYŻOWYCH" s. 171-172

24 czerwca 1148 roku w Palmarei pod Akką odbyła się narada wojenna, na której powstał plan ataku na Damaszek.

"...Damaszek był ostatnim celem, ku jakiemu można się było wówczas zwrócić, albowiem na istniejącym od 1139 roku a wymierzonym w Aleppo sojuszu z Damaszkiem opierał się byt królestwa. Zapewne Damaszek stanowił za sprawą apostoła Pawła miejsce uświęcone, ale mimo to przymierze z tamtejszym atabegiem było dla Jerozolimy sprawą życia i śmierci, której nie należało poświęcać z motywów najbardziej nawet wzniosłych. Konrad był już jednak tak urobiony przez Baldwina III, że Ludwik VII, prawdopodobnie także wcześniej pozyskany dla owych. zamierzeń, nie stanowił żadnej przeszkody. Król Jerozolimy mógł się po zdobyciu Damaszku spodziewać pewnego zwiększenia swego prestiżu, co wreszcie wyzwoliłoby go spod rządów matki, przeciągających się poza granicę pełnoletniości monarchy. Melisanda zapewne sceptycznie odniosła się do tego przedsięwzięcia, stwarzającego zagrożenie nie tylko dla państwa, ale i dla niej samej..."

Fragment książki: H. E. Mayer "HISTORIA WYPRAW KRZYŻOWYCH" s. 172-173

Po klęsce pod Damaszkiem II wyprawa krzyżowa dobiegła końca. Król Niemiec Konrad III opuścił Azję 8 września 1148 roku i podążył do Konstantynopola. Władca Francji Ludwik VII wraz z żoną udał się do Jerozolimy i zatrzymał się tam aż do Wielkanocy 1149 roku.

"...Wybito medale upamiętniające wielkie osiągnięcia krucjaty. Przedstawiały Ludwika na rydwanie, z Wiktorią niosącą nad nim palmę i koronę. Na innych wyobrażono stosy Turków, zabitych przez chrześcijan. Napis po zewnętrznej stronie głosił: „Mieszkańcy Paryża radośnie witają swojego króla po zwycięskim powrocie ze Wschodu, 1149" oraz „Uciekający Turcy, zabici nad brzegami Meandra". Ówcześni spece od reklamy wychodzili z siebie, dowodząc, że druga krucjata odniosła jednak sukces, a ludzie Kościoła, łącznie z papieżem, trudzili się i szukali znaków Bożej woli w oczywistej porażce wielkiego przedsięwzięcia, które kosztowało tyle ludzkich istnień. Opat Bernard tłumaczył, iż rodzaj ludzki nie zasłużył jeszcze, by nagrodzić go zwycięstwem, zaś biskup Otto z Freisin- gu, niemiecki kronikarz, odpowiednik Odona, nazwał krucjatę dobrodziejstwem dla tych, którym pozwoliła uzyskać koronę męczenników..."

Fragment książki: D. Boyd "ELEONORA AKWITAŃSKA" s. 118