Wybitne postacie
Dynastia:
Bordżyginów
Urodzony:
pomiędzy 1155 a 1167 rokiem
Zmarł:
18 sierpnia 1227 roku
Rodzice:
Jesugej i Hoelun
1162
Czyngis Chan niebawem po przyjściu na świat otrzymał imię Temudżyn . Nieznana jest dokładna data jego narodzin. W Mongolii uznano, że stało się to w 1162 roku. W języku mongolskim jego imię oznacza „kowal". [więcej]
1171
Kiedy Temudżyn miał dziewięć lat, ojciec zabrał go do plemienia matki, Ungiratów, aby wytypować dla syna narzeczoną. Wybór padł na o rok młodszą od Temudżyna córkę Daja Seczena o imieniu Bórte. Temudżyn pozostał wówczas wśród Ungiratów u boku teścia, a Jesugej ruszył w podróż powrotną, podczas której został zatruty i kilka dni później zmarł. Przywództwo nad plemieniem Bordżigów objął Tarkutaj Kiriłtuk . [więcej]
1171
Niedługo potem Temudżyn powrócił do matki. Z niewidomych do końca przyczyn wdowa z pięciorgiem dzieci i dwoma pasierbami odłączyła się od plemienia Bordżigów. Rodzina pozostała w okolicach, w których zaczyna swój bieg Onon i rozpoczęła trudną walkę o przetrwanie. Aby zachować przy życiu siebie i rodzinę, Hoelun zbierała jagody i zaostrzonym kijem z jałowca wykopywała jadalne korzenie nadbrzeżnych roślin. Na Temudżynie spoczął obowiązek łowiectwa. Nauczył się wykonywać drewniane strzały z kościanymi grotami do polowania na szczury stepowe oraz wyginał matczyne igły w haczyki na ryby. [więcej]
1173
W wieku jedenastu lat Temudżyn , podczas polowań, łowienia ryb i dziecięcych zabaw, zaprzyjaźnił się z Dżamuką , rówieśnikiem wywodzącym się z mongolskiej arystokracji i pochodzącym z plemienia Dżadżiratów. Od tej pory nazywali się braćmi. [więcej]
1175
Pewnego dnia podczas kłótni z przyrodnim bratem Bekterem Temudżyn pozbawił go życia. W morderstwie pomagał mu jego dwa lata młodszy brat Kasar , obdarzony wyjątkową siłą fizyczną. [więcej]
1175
Tarkutaj Kiriłtuk , widząc w Temudżynie rywala, porwał go i uwięził. Temudżyn zbiegł z niewoli dzięki pomocy Sorkana Sziry i jego dwóch synów Chila'una i Czimbaja . [więcej]
1176
Temudżyn podczas pogoni za złodziejami koni napotkał Borczu , młodzieńca pochodzącego z plemienia Arułatów, który udzielił mu pomocy w odzyskaniu skradzionych zwierząt. Ten epizod bardzo ich zbliżył i wzniósł fundamenty ich wieloletniej przyjaźni. [więcej]
1178
W wieku szesnastu lat Temudżyn zdecydował, że przyszedł czas aby odebrać swą narzeczoną Bortę, którą wiele lat temu wskazał jego ojciec. Udał się z bratem Belgutejem do plemienia Ungiratów, które koczowało na terenach położonych w pobliżu źródeł Ononu. Przejął od ojca narzeczoną i udał się w kierunku górnych dopływów rzeki Kerulen. Tam Borte została jego żoną. [więcej]
1179
Aby zapewnić swojemu plemieniu pokój, Temudżyn złożył hołd Togrulowi , silnemu władcy Kereitów, rezydującemu nad rzeką Tołą, na dzisiejszych przedmieściach Ułan Bator. [więcej]
1179
Niedługo potem na osadę, w której przebywał Temudżyn , napadło plemię Merkitów, z którego wcześniej została wykradziona matka Temudżyna, Hoelun. Temudżyn i większość członków jego rodziny zdążyli uciec i schronić się na górze Burchan. Najeźdźcy spustoszyli obóz i zabrali w jasyr kilku członków grupy, wśród których była jego żona, Borte. W związku z tym, że góra Burchan dała mu schronie, ratując życie, Temudżyn ustanowił ją miejscem kultu.
[więcej]
1179
Aby odbić żonę z rąk Merkitów, Temudżyn zwrócił się z prośbą o pomoc do swego przyjaciela Dżamuki i seniora Togrula . Żaden z nich nie odmówił mu wsparcia. Wszystkie armie miały połączyć się u źródeł rzeki Onon w pobliżu góry Burchan, a stąd udać się na przeprawę przez góry i ruszyć w stepy Merkitów wzdłuż biegu Selengi, kierując się ku Bajkałowi. [więcej]
1179
Zaatakowani Merkici wpadli w popłoch i rzucili się do panicznej ucieczki w dół rzeki. Pomimo chaosu, jaki zapanował w obozie, Temudżynowi udało się odnaleźć Borte. Zemsta była udana, więc obydwoje wrócili do domu. [więcej]
1179
Po zwycięskiej potyczce Temudżyn i Dżamuka ponownie złożyli sobie śluby braterstwa. [więcej]
1180
Niedługo potem okazało się, że Borte jest w ciąży. Narodzonemu chłopcu nadano imię Dżoczi , ale ponieważ istniało podejrzenie, że mógł nie być biologicznym synem Temudżyna , nigdy nie został kandydatem do sukcesji. [więcej]
1181
Około 1181 roku drogi Temudżyna i Dżamuki rozeszły się. Przyczyna zerwania więzów przyjaźni okazała się prozaiczna. Obydwaj dążyli do zgromadzenia w swoich rękach jak największej ilości władzy. Po rozstaniu wokół nich zaczęły się skupiać mniejsze lub większe plemiona, a dawni przyjaciele zamienili się we wrogów. [więcej]
1190
Około 1190 roku plemiona mongolskie wybrały Temudżyna nowym chanem. Złożyły mu przysięgę wierności i nadały imię Czyngis-chan . [więcej]
1190
Czyngis-chan , aby zapewnić sobie pokój z Ong Chanem , wysłał posła z zapewnieniem wierności. [więcej]
1190
Czyngis-chan , stając się władcą wielu plemion, zmuszony był utworzyć nową strukturę władzy, która umożliwiłaby mu sprawne funkcjonowanie nowego organizmu plemiennego. Przystąpił więc do tworzenia i wprowadzania w życie reform. Jedną z nich było sformowanie gwardii przybocznej, która nawet na chwilę nie opuszczała władcy. [więcej]
1191
Rok później Czyngis-chan został zaatakowany przez Dżamukę . Temudżyn bitwę przegrał i ponownie musiał szukać schronienia na zboczach wzgórza Burchan. Jedno ze źródeł donosi, że zwycięski Dżamuka rozkazał ugotować żywcem siedemdziesięciu Mongołów, by potem posmakować mięsa zwyciężonych. [więcej]
1191
Niedługo potem Czyngis-chan udzielił pomocy i schronienia wygnanemu przez brata Togrulowi . Tym sposobem obaj władcy połączyli swe siły. [więcej]
1196
W 1196 roku Togrul i Czyngis-chan otrzymali od chińskiego monarchy propozycję wspólnej wyprawy na uciążliwych dla cesarstwa Tatarów, którzy, zaatakowani z kilku stron, nie byli w stanie się obronić i ponieśli klęskę. [więcej]
1197
W 1197 roku Czyngis-chan zaatakował i pokonał plemię rodu Dżurkinów. Aby dać przestrogę na przyszłość innym rodom, Temudżyn publicznie osądził wodzów Dżurkinów, a następnie kazał wykonać na nich wyrok śmierci. [więcej]
1197
Pokonawszy Dżurkinów, Czyngis-chan przeniósł się w dolny bieg rzeki Kerulen. W pobliżu ujścia rzeczki Cenker do Kerulenu założył nowy obóz. Z czasem powstała tu, znana pod nazwą Awarga, stolica jego państwa. [więcej]
1199
W 1199 roku Czyngis-chan i Ong-chan uderzyli na ród Najmanów. [więcej]
1200
W 1200 roku koalicja Czyngis Chana i Ong-chana rozprawiła się z plemieniem Tajcziutów, na którego czele stał Tarkutaj Kiriłtuk , ten sam, który kilka lat wcześniej uwięził młodego Temudżyna .
1200
Niedługo potem Czyngis Chan i Ong-chan stoczyli zwycięską bitwę w pobliżu jeziora Buyr. W pokonanym polu zostawili sprzymierzone siły nieprzyjaznych im plemion mongolskich i tatarskich. [więcej]
1201
W 1201 roku, w obozie nad rzeką Argun, Dżamuka wybrany został przywódcą połączonych plemion i otrzymał tytuł gur-chana. Dla Czyngis Chana wiadomość ta oznaczała kolejną serię bitew i potyczek w walce o władzę w Mongolii. [więcej]
1201
Niedługo potem armie sojuszu Czyngis Chana i Ong-Chana oraz unii mongolskich rodów, skupionych wokół Dżamuki , znalazły się w pobliżu siebie. Oddziały sojuszu okazały się liczniejsze i z pewnością fakt ten nie napawał optymizmem jednostek unii. Kiedy obie armie znalazły się naprzeciwko siebie, rozpętała się potężna burza z piorunami, która stała się powodem rozproszenia szeregów Dżamuki . W czasie gdy oddziały Ong-Chana udały się w pogoń za głównym korpusem armii Dżamuki , Czyngis Chan podążył za Tajcziutami. Podczas walki, która trwała cały dzień, Temudżyn został trafiony strzałą i stracił przytomność. Nazajutrz, dzięki troskliwej opiece Dżelme , Czyngis Chan odzyskał świadomość. Była to niewątpliwie wspaniała nowina dla oddziałów tego monarchy. Rodzący się ranek odsłonił kolejną dobrą wiadomość. Okazało się, że wojska Tajcziutów rozpierzchły się i bitwa została wygrana. [więcej]
1202
W 1202 roku Czyngis Chan zaangażował się w kolejną wyprawę przeciwko Tatarom. W tym czasie kontynuował reformy prawa. Zakazał między innymi rabunków do czasu całkowitego zwycięstwa nad przeciwnikiem. Wszystkie zrabowane dobra miały trafiać najpierw do Temudżyna , który następnie rozdzielał je według własnego uznania. Dzięki temu powstał fundusz dla wdów i sierot.
[więcej]
1202
Aby pokonać Tatarów do końca, Czyngis Chan zdecydował się na zgładzenie dorosłej męskiej populacji oraz asymilację kobiet i dzieci. W tym celu pozbawiono życia mężczyzn i chłopców, którzy wyrastali ponad oś wozu. Aby dać przykład członkom swej społeczności, monarcha adoptował jedno tatarskie dziecko oraz poślubił Jesugen i jej starszą siostrę Jesuj, kobiety wywodzące się z tatarskiej arystokracji. [więcej]
1203
Kontynuując modernizację państwa, Czyngis Chan przeprowadził reformę wojska. Podzielił całą armię na dziesięcioosobowe oddziały zwane arban . Z kolei dziesięć arbanów tworzyło stuosobową jednostkę zwaną zagun , dowodzoną przez wybranego przez nich wodza. Dziesięć zagunów tworzyło mingan , a z dziesięciu minganów powstawał jeden tumen , liczący dziesięć tysięcy wojowników. [więcej]
1203
W 1203 roku Czyngis Chan zaproponował Ong Chanowi mariaż, który stałby się gwarancją sojuszu pomiędzy dwoma chanami oraz regulowałby prawa do sukcesji po starzejącym się władcy. Zgodnie z sugerowanym projektem miały być zawarte dwa związki małżeńskie. W pierwszy miał wstąpić najstarszy syn Temudżyna Dżoczi oraz jedna z córek Ong Chana . Drugą parę miała utworzyć córka Temudżyna i wnuk lub syn Ong Chana . Starszy monarcha, za namową swych synów i Dżamuki , odrzucił ten pomysł. [więcej]
1203
Niedługo potem Ong Chan postanowił wciągnąć Czyngis Chana w zasadzkę. W tym celu oficjalnie zgodził się na dwa śluby i zaprosił wszystkich do siebie. Ucieszony Temudżyn przygotował orszak i wyruszył do stolicy byłego sojusznika, lecz w trakcie podróży zorientował się, że wplątuje się w sidła. Postanowił więc wycofać się. [więcej]
1203
Synowie Ong Chana i Dżamuki ruszyli w pościg za Czyngis Chanem . Gdzieś w okolicach rzeki Kałki doszło do bitwy. Oddziały Temudżyna liczebnie ustępowały zastępom wroga. Podczas walki poważnie ranny został jego syn Ugedej . Czyngis Chan , widząc w jak trudnej sytuacji się znalazł, wycofał się w pobliże jeziora Buyr Nor do plemienia Ungiratów, z którego wywodziła się jego matka i żona. [więcej]
Lato 1203
Pobyt wśród przodków matki i żony Czyngis Chan wykorzystał na dyplomatyczne zabiegi, mające na celu rozbicie sojuszu Ong Chana i Dżamuki . Następnie wycofał się daleko na północny wschód, ostatecznie zakładając obóz nad brzegami jeziora Baldżuna. Tam spędził całe lato 1203 roku. [więcej]
Jesień 1203
Jesienią 1203 roku, kiedy pojawiła się korzystna sytuacja polityczna, Czyngis Chan przeszedł do kontrataku. Siły Ong Chana i Dżamuki odnalazł w wąwozie pomiędzy źródłami rzek Kerulen i Toła i tam stoczył trzydniową bitwę, zakończoną pełnym zwycięstwem. [więcej]
1204
W 1204 roku Czyngis Chan stoczył zwycięską bitwę pod Karakorum. W pokonanym polu pozostawił Taibukę, wodza Najmanów, wśród których znalazł schronienie Dżamuka . Po zwycięskich bataliach Temudżynowi przybyły dwie żony. Pierwszą została Gübersü, żona zmarłego Taibuki, a drugą otrzymał z rąk władcy Merkitów Toktoa Beki, który oddał Czyngis Chanowi swoją piękną córkę Kulan. [więcej]
1205
W 1205 roku Czyngis Chan , po kampanii przeprowadzonej przeciwko Merkitom, dostał w swoje ręce Dżamukę , który następnie został osądzony i stracony. Poniósł śmierć przez uduszenie, a jego ciało pochowano z honorami i nie zostało wystawione na pokaz, tak jak czyniono w przypadku przestępców. [więcej]
1205
W 1205 roku Czyngis Chan zorganizował w okolice Edsin łupieską wyprawę przeciwko Tangutom, którzy na początku XI wieku w okolicach wyżyny Ordos, za pozwoleniem chińskiego cesarza Tanga, stworzyli państwo w chińskim języku nazywane Si Sia . [więcej]
1206
Na początku 1206 roku oddziały Czyngis Chana schwytały Bujuruka, syna Taibuki, wodza Najmanów. Bujuruk , podobnie jak Dżamuka , został uśmiercony.
1206
W 1206 roku Temudżyn powrócił do źródeł Ononu i w pobliżu świętej góry Burchan Chaldun zwołał wiec. Został wówczas przez wszystkie podbite i przyłączone plemiona oficjalnie ogłoszony Czyngis Chanem , a swój milionowy lud nazwał Jeke Mongol Ulus , czyli Wielki Naród Mongolski. [więcej]
1206
Czyngis Chan , stając się wodzem wodzów, kontynuował reformy swojego państwa. Nowy kodeks nazwał „Wielkie prawo". Regulował on między innymi powszechną służbę wojskową, limity polowań na dziką zwierzynę, zakazywał kradzieży, cudzołóstwa, porwań kobiet i wprowadził pojęcie odpowiedzialności zbiorowej. Rewolucyjną zmianą w obyczajach Mongołów stało się również przyjęcie pisma. [więcej]
1207
Szaman władcy Mongołów, Teb Tengeri , nie skąpił swemu panu pochlebstw i dobrych wróżb. Dzięki temu zaczął obrastać w pychę i bogactwo. Zdobył się nawet na zajęcie majątku najmłodszego brata monarchy. Po interwencji matki, a później i żony Czyngis Chana , robiący błyskotliwą karierę Teb Tengeri został stracony. [więcej]
1207
W 1207 roku Czyngis Chan przyjął poselstwo przybyłe od cesarza Chin Wei Chao Wanga. Wysłannicy zażądali od Temudżyna , by uznał nowego chińskiego władcę jako swego suzerena. Władca Mongołów kategorycznie na to się nie zgodził. [więcej]
Jesień 1207
Jesienią 1207 roku Czyngis Chan podjął kolejną wyprawę do kraju Si Sia . Tym razem ograbił Tangutów w okolicach Ordos.
1207
W 1207 roku Czyngis Chan wysłał swego syna Dżoczi'ego w rejon zwany przez Mongołów Sybir. Kampania zakończyła się pełnym sukcesem. Zwycięski dowódca, powróciwszy w następnym roku, sprowadził jeńców i nowych rekrutów. Dzięki niemu garderoby mongolskiej arystokracji zapełniły się cennymi futrami z czarnych soboli, a spiżarnie darami lasu.
1209
Około 1209 roku Czyngis Chan oddał swą córkę za żonę Barszukowi, chanowi Ujgurów, zajmujących tereny w oazach wielkiej pustyni Takla Makan i na sąsiednich terytoriach, wchodzących obecnie w skład Xinjiang. [więcej]
1209
W 1209 roku Czyngis Chan przeprowadził decydujący atak na Tangutów. Armia władcy Mongołów wkroczyła na terytoriom Si Sia w kilku miejscach. Król Li An-chiian wysłał przeciwko Czyngis Chanowi armię, która pierwszą potyczkę wygrała, lecz potem po przegrupowaniu wojsk doszło do kolejnej bitwy w pobliżu miasta Wu-la-hai i tym razem Tanguci ponieśli sromotną porażkę. Miasta Wu-la-hai i Yi-men wpadły w ręce Mongołów i zostały doszczętnie złupione. Stąd Temudżyn podążył w kierunku stolicy zwanej obecnie Yinchuan.
1210
Oblężenie stolicy Tangutów Czyngis Chan zawarł wówczas swój pierwszy międzynarodowy traktat, na mocy którego musiał między innymi pojąć za żonę Czakę, jedną z córek króla Li An-chiian. [więcej]
Marzec 1211
W marcu 1211 roku nad brzegami rzeki Kerulen Czyngis Chan zwołał wiec, na którym omawiano plany inwazji na imperium Jin , które swą stolicę miało w dzisiejszym Pekinie. [więcej]
1211
Przed wyprawą do Chin Czyngis Chan udał się na górę Burchan, aby pomodlić się o wsparcie sił spoza tego świata.
1211
Późną wiosną Czyngis Chan przekroczył granice cesarstwa Kin (Jin) . Siła jego armii zaangażowanej w kampanię nie jest znana. Mongołowie nie starali się zdobywać dobrze umocnionych fortec. Skupili się głównie na pustoszeniu północnych i głównie wiejskich terenów prowincji Shanxi i Hebei. Zastosowana taktyka pozwoliła im zająć tylko nieliczne i słabo bronione miasta. Na przejętych terenach często stosowali terror i eksterminację miejscowej ludności. [więcej]
1212
Armia Czyngis Chana doszła do Pekinu. Stolica cesarstwa Kin (Jin) została odcięta, co umożliwiło Mongołom plądrowanie pozostałych obszarów. W 1212 roku Czyngis Chan podążył na południe w kierunku Żółtej Rzeki, z kolei Dżebe ruszył na wschód do Mandżurii. Tam w okolicy rzeki Liao zaatakował starą mandżurską stolicę Mukden (dzisiejszy Shenyang)
Jesień 1212
Jesienią 1212 roku Czyngis Chan został raniony strzałą. Z tego powodu nastąpił odwrót jego armii.
Lato 1213
Latem 1213 roku w północnym umocnionym rejonie Chin Czyngis Chan zdobył fortecę Hsiian-hua. Niedługo potem Mongołowie pokonali cesarską armię w bitwie pod Hualai. Imperium Kin (Jin) pogrążyło się w chaosie. Władca rezydował w Pekinie, próbując ze stolicy kierować poczynaniami wojsk, ale z powodu nagminnych porażek cesarska armia unikała walk w otwartym polu i skupiła się tylko na obronie twierdz. W związku z tym cały kraj pustoszony był przez Mongołów. W imperium panowały głód i bezprawie.
Wrzesień 1213
We wrześniu 1213 roku w Pekinie rozegrał się zamach stanu. Generał Hu Cha Hu zamordował cesarza, a nowym monarchą został Hsiian-tsung . Czyngis Chan wyruszył w kierunku Pekinu. Wojska mongolskie wymaszerowały w trzech grupach. Czyngis-Chan wspólnie z najmłodszym synem Tołujem dowodził głównymi siłami armii. Drugi korpus prowadzili jego synowie: Dżoczi, Czagataj i Ógódej. Za trzeci oddział odpowiedzialni byli jego bracia: Kasar i Temiige. Zanim doszło do koncentracji całej armii, należało zdobyć twierdzę Chu-yung [więcej]
Grudzień 1213
W grudniu 1213 roku rozpoczęła się koncentracja armii w rejonie Pekinu. Na początek Czyngis Chan postanowił spustoszyć całą okolicę, gromadząc w ten sposób zapasy żywności na długie oblężenie. Stolica imperium została odcięta od świata i skazana na głód. [więcej]
Maj 1214
Na początku maja 1214 roku przerwano działania zbrojne, związane z oblężeniem Pekinu Czyngis Chan oddalił się z potężną porcją kosztowności, rzeszą niewolników i kandydatką na nową żonę. [więcej]
Czerwiec 1214
Czyngis Chan opuścił Pekin z zamiarem przedostania się do Mongolii, ale z powodu letnich upałów zatrzymał się u stóp Pustyni Gobi, w miejscu zwanym Dolon Nor (Siedem Jezior). W tym czasie wystraszony cesarz imperium Kin (Jin) opuścił stolicę i przeniósł się do Kaifengu, leżącego na południe od Żółtej Rzeki. Razem z nim na czele sporej armii podążył generał Kao-chi . Na straży miasta pozostał tylko niewielki kontyngent wojsk, na czele którego stanął generał Wan-yen Fu-hing . [więcej]
Wrzesień 1214
Pekin porzucony przez cesarza stał się dla Czyngis Chana niebywałą okazją zdobycia tego smakowitego kąska. Tym sposobem we wrześniu 1214 roku wojska mongolskie znalazły się u stóp stolicy imperium Kin (Jin) .
Wiosna 1215
Czyngis Chan pofatygował się pod oblężony Pekin [więcej]
Jesień 1215
Pod koniec 1215 roku Czyngis Chan powrócił w rodzinne strony. Łupów miał tyle, że nie wiedział, gdzie je pomieścić. Aby rozwiązać ten problem, u źródeł niewielkiego potoku Awarga kazał wybudować skarbiec. [więcej]
1216
Niedługo potem Czyngis Chan wysłał do cesarza Hsijan-tsunga poselstwo z propozycją uznania swych praw do prowincji Hebei i Szantung. Chiński imperator nie zgodził się na nią. To stało się przyczyną rozpoczęcia w 1216 roku kolejnych działań zbrojnych na południowych brzegach Żółtej Rzeki. [więcej]
1216
W 1216 roku Mukali zdobył całą Mandżurię. Mniejszy oddział dotarł nawet do Korei, skąd przywiózł sto tysięcy największych koreańskich arkuszy papieru. Czyngis Chan musiał być niebywale zadowolony ze swego dowódcy, tym bardziej, że niebawem zażądał od nowego wasala trzydziestu tysięcy wojowników i otrzymał ich. [więcej]
1217
W 1217 roku Mukali rozpoczął marsz w stronę prowincji Hebei i północnych prowincji Szantung i Shanxi. Zdobył miasto Ta-ming. Niedługo potem zostało ono odbite przez wojska Kin (Jin).
1218
Na początku 1218 roku Czyngis Chan wysłał do sułtana Chorezmu Muhammada II poselstwo, zaopatrzone w dary i traktat pokojowy oraz propozycję wzajemnego wolnego handlu. [więcej]
1218
W 1218 roku Mukali wyprowadził główne uderzenie w kierunku Shanxi. Zdobył miasta T'ai-yiian i Pingxiang. Ta ofensywa spowodowała, że Mongołowie w 1219 roku kontrolowali już prawie całą prowincję.
1218
W 1218 roku w przygranicznym mieście Otrar (Farab) doszło do masowego aresztowania mongolskich kupców. Gubernator miasta Inalczuk uznał, że to szpiedzy, przy okazji zagarniając ich mienie. Następnie za zgodą Muhammada II dokonał gromadnej egzekucji. [więcej]
1218
W 1218 roku Czyngis Chan wysłał wojska do walki przeciwko Merkitom. Na czele armii stanął Sübedej i najstarszy syn władcy Mongołów Dżoczi . [więcej]
1218
Czyngis Chan dowiedziawszy się o egzekucji kupców w mieście Otrar wpadł we wściekłość i, aby pozbyć się złych emocji, przez trzy dni i trzy noce oddawał się medytacjom na świętym wzgórzu. Chcąc uniknąć wojny z władcą Chorezmu, wysłał do sułtana kolejne poselstwo, składające się z muzułmanina i dwóch Mongołów. Przeciwstawiając się działaniom Inalczuka, zażądał jego głowy. Muhammad II odrzucił propozycję i, aby podkreślić swój sprzeciw, nakazał zabić posła muzułmanina i zgolić brody Mongołom. [więcej]
1218
W związku z prośbą muzułmanów z Balasagun o pomoc w obaleniu Guczluga władcy Kara Kitajów, który prześladował poddanych wyznających islam, Czyngis Chan , pomimo tego, iż obie krainy dzieliła odległość czterech tysięcy kilometrów, wysłał Dżebego , aby pomógł usunąć tyrana. Sukces tej ekspedycji dał możliwość pełnej kontroli nad jedwabnym szlakiem , łączącym Chiny ze światem muzułmańskim. [więcej]
1218
Z powodu zbliżającej się wojny z Chorezmem tatarska żona Czyngis Chana Yesiii zwróciła uwagę, że władca, zanim odjedzie, powinien wyznaczyć następcę tronu. Decyzja nie była prosta, więc miał o czym myśleć mongolski władca. W końcu zdecydował, że monarchię po nim przejmie jego trzeci syn Ugedej.Czyngis Chan rozesłał do wszystkich wasali prośbę o dostarczenie zbrojnych kontyngentów. Jak się potem okazało, mongolskie kontyngenty zostały zasilone przez oddziały z ziem Ujgurów, północnych Chin i Mandżurii. Brakło jedynie wsparcia z królestwa Si Sia . [więcej]
1219
Czas mongolskich kampanii, prowadzonych przeciwko Chińczykom, wykorzystały plemiona syberyjskie. Zrzuciły kajdany podległości i zaprzestały składania danin z futer, darów lasu i młodych kobiet. Na czele jednego ze szczepów stanęła kobieta o imieniu Botohuj-tarhun . W 1219 roku Czyngis Chan wysłał do niej poselstwo, którego zadaniem było zbadanie sytuacji w tamtym regionie. Oddział Mongołów został zaatakowany i pokonany, a wysłannicy uwięzieni. [więcej]
1219
Czyngis Chan , dowiedziawszy się o niepoprawnym potraktowaniu jego reprezentantów przez plemiona syberyjskie, zorganizował wyprawę odwetową, zakończoną pełnym sukcesem. Wzięta do niewoli Botohuj-tarhun za karę została żoną drugiego z posłów. [więcej]
Lato 1219
Latem 1219 roku Czyngis Chan w towarzystwie młodej żony z plemienia Merkitów Kulan podążył w miejsce koncentracji armii w okolicach rzeki Kara Irtysz.
Jesień 1219
Jesienią 1219 roku Czyngis Chan udał się przez Ałtaj i góry Tarbagataj w kierunku miasta Kajałyg (obecnie Tałdykorgan). Stąd władca Mongołów ruszył przez Siedmiorzecze, przez rzeki Czu i Tałas, w kierunku miasta Otrar, które leżało na wschodnim brzegu Syrdarii.
Listopad 1219
Późną jesienią 1219 roku Czyngis Chan stanął pod murami Otraru. Tu dokonał podziału armii na cztery korpusy. Czagataj i Ugedej stanęli na czele sił oblegających Otrar. Dżoczi ze swoim oddziałem pomaszerował wzdłuż wschodnich brzegów Syrdarii w kierunku miast Sygnak i Dżend. Oddział pięciu tysięcy Mongołów podążył na południe wzdłuż brzegów Syrdarii w kierunku miasta Banakat. Sam Temudżyn z najmłodszym synem Tołujem skierował się na południowy zachód. Niedługo potem kilka chorezmijskich fortec poddało się Mongołom. Między innymi należały do nich: Zarnuk i Nurata (Nur). [więcej]
1220
W 1220 roku Mukali otrzymał misję podbicia prowincji Szantung, w której obwarował się cesarz Hsiian-tsung . W efekcie kampanii, która potrwała do następnego roku, imperator cesarstwa Kin (Jin) stał się wasalem Czyngis Chana . [więcej]
Luty 1220
W lutym 1220 roku Czyngis Chan dotarł do Buchary. Po trzech dniach oblężenia mieszkańcy, opuszczeni przez żołnierzy Muhammada II , poddali się. Gdyby wiedzieli, że na nich skupi się złość i zemsta Mongołów za egzekucję w mieście Otrar, być może broniliby twierdzy do końca. W Bucharze zastosowano wyrafinowany terror. Tubylców zabijano, a ich kobiety publicznie gwałcono. Całe miasto zostało skrupulatnie splądrowane. Stąd mongolski władca podążył w kierunku Samarkandy, po drodze zajmując Chodżent. [więcej]
Marzec 1220
W marcu 1220 roku Czyngis Chan rozpoczął oblężenie Samarkandy Muhammada II . Niedługo potem oblegające siły zasilił oddział, który powrócił z Banakat. W związku z tym że sułtan opuścił wcześniej stołeczne miasto, Czyngis Chan wysłał na nim pościg. Dżebe i Sübedej rozpoczęli pogoń za Muhammadem II. Niedługo po kapitulacji Samarkandy władca Mongołów otrzymał wiadomość o pomyślnym zakończeniu oblężenia Otrar [więcej]
20 kwiecień 1220
W tym czasie Dżoczi z powodzeniem posuwał się w kierunku Dżend. Pierwsze na drodze generała stanęło miasto Sygnak, które zdobyto po siedmiu dniach krwawych szturmów. 20 kwietnia 1220 roku mongolska armia ujrzała Dżend, opuszczony przez chorezmijski garnizon, więc zajęcie miasta odbyło się bez walki. Armia Czyngis Chana znowu triumfowała. [więcej]
Lato 1220
Spod Samarkandy Czyngis Chan podążył na południe. W pobliżu dzisiejszego miasta Karszi urządził bazę, z której zarządzał podbitą niedawno Transoksanią.
Jesień 1220
Jesienią 1220 roku Czyngis Chan wyruszył dalej. Przez jedenaście dni oblegał Tirmid. Gdy twierdza padła, jego żołnierze przez kilka dni mogli plądrować miasto i używać życia do woli.
Zima 1221
Zimę przełomu 1220 i 1221 roku Czyngis Chan spędził nad brzegami rzeki Wachsz.
Wiosna 1221
Wiosną 1221 roku Czyngis Chan otrzymał wiadomość o śmierci Muhammada II . Władca Chorezmu, nękany przez mongolskie oddziały, przez cały czas uciekał. Na koniec schronił się na małej wyspie, położonej u wejścia do zatoki Morza Kaspijskiego Astrabad. Tam schorowany dokonał żywota. [więcej]
Wiosna 1221
Wiosną 1221 roku Czyngis Chan skierował się na południe. Przekroczył rzekę Amu-darię. Miasto Balch poddało się bez walki, lecz mimo tego nie uniknęło terroru i spustoszenia.Czagataj i Ugedej podążyli pod Gurgandż Dżoczi`ego . Tołuj otrzymał zadanie podboju prowincji Chorasan. [więcej]
7 kwiecień 1221
7 kwietnia 1221 roku najmłodszy syn Czyngis Chana i Borte zdobył Niszapur. Niedługo potem bez walki poddał się Herat. [więcej]
Lato 1221
Latem 1221 roku armia Czyngis Chana stacjonowała w pobliżu Talakan, fortu usytuowanego na skrzyżowaniu dróg prowadzących do Chorasanu, Sistanu i Ghazni, próbując bezskutecznie zmusić do uległości tamtejszą załogę. Niedługo potem, po zwycięskiej kampanii w prowincji Chorasan, dotarł w to miejsce Tołuj . Dopiero te zwielokrotnione siły zmusiły obrońców fortu do kapitulacji.
Lato 1221
Po upływie niedługiego czasu w rejon Talakan przybyły oddziały Czagataja i Ugedeja , powracające z udanej wyprawy na Gurgandż. Tu Czyngis Chan otrzymał wiadomość o klęsce Szigi Kutuku w bitwie pod Parwanem Jalal al-Dina .
Lato 1221
W trakcie pościgu za Jalal al-Dinem wojska Czyngis Chana zdobyły miasto Bamian. Tu podczas oblężenia zginął Mó'etiiken , wnuk mongolskiego władcy i jednocześnie syn Czagataja . Z tego powodu, gdy miasto upadło, nie brano jeńców. Wszyscy mieszkańcy zostali zabici. [więcej]
Sierpień 1221
W sierpniu 1221 roku urzędnicy Czyngis Chana zamówili u Koreańczyków sto tysięcy arkuszy ich słynnego papieru. Do czego miała posłużyć taka ilość materiału do pisania w kraju wojowników, gdzie większość z obywateli nie znała pisma? Oczywiście do rozpowszechnianej na całym ówczesnym świecie jedynie słusznej propagandy. [więcej]
Jesień 1221
Jesienią 1221 roku Czyngis Chan kontynuował pościg za Jalal al-Dinem . Pod koniec roku udało się mu dogonić uciekającego sułtana. Doszło do tego w okolicach miasta Dinkot (Kalabagh), na zachodnim brzegu Indusu. Pomimo że mongolskie oddziały zwyciężyły w bitwie, nie udało się pojmać Jalal al-Dina , który przeprawił się przez rzekę i zbiegł. [więcej]
Zima 1221/1222
Następnie Czyngis Chan wyruszył na północ wzdłuż rzeki Indus kierując się na obszar położony na południe od Hindukuszu. Tam spędził zimę przełomu 1221 i 1222 roku.
Wiosna 1222
Wiosną 1222 roku oddziały Czyngis Chana tłumiły rebelię, która powstała na zdobytych niedawno terenach. Do buntu przyłączył się między innymi Herat, który został oszczędzony wiosną przez Tołuja . Masowa egzekucja zdobytego miasta trwała siedem dni. [więcej]
Wiosna 1222
Wiosną 1222 roku Ugedej zdobył Ghazni. Gdy miasto padło, większość mieszkańców zamordowano, a zabudowania zrównano z ziemią
1222
Jesienią 1222 roku Mukali rozpoczął swą ostatnią kampanię dla Czyngis Chana . Zdobył wówczas między innymi miasto Xi`an. [więcej]
Kwiecień 1222
Pierwotnie Czyngis Chan planował drogę powrotną do Mongolii przez Indie, Himalaje i Tybet, ale w końcu zrezygnował z niej z powodu zbyt dużych masywów górskich, które musiałby wraz z armią pokonać. Z tego powodu władca zdecydował się ruszyć trasą, którą tu przybył przez Kabul i Bamian i dotarł do Baghlan.
Październik 1222
W październiku 1222 roku Czyngis Chan przekroczył Amu-darię.
Grudzień 1222
W grudniu 1222 roku Czyngis Chan spędził trochę czasu w okolicach Samarkandy.
Styczeń 1223
W styczniu 1223 roku Czyngis Chan był już na drugim brzegu Syr-darii.
Marzec 1223
W marcu 1223 roku podczas polowania Czyngis Chan strzelił do niedźwiedzia. Chwilę potem jego koń potknął się i dzięki temu monarcha sprawdził swym ciałem twardość gruntu. Zraniony niedźwiedź o dziwo nie zaatakował myśliwych i tylko dlatego udało się uratować powalonego władcę.
Lato 1223
Lato 1223 roku Czyngis Chan spędził w pobliżu przełęczy Kulan Baszi, pomiędzy rzekami Otrar i Tałas. Tu spotkał się z długo niewidzianym synem Dżoczim .
Jesień 1223
Jesienią 1223 roku Czyngis Chan opuścił tereny wokół przełęczy Kulan Baszi, gdzie po raz ostatni widział się z najstarszym synem Dżoczim . [więcej]
Lato 1224
Latem 1224 roku Czyngis Chan przekroczył Czarny Irtysz.
Wiosna 1225
Wiosną 1225 roku Czyngis Chan dotarł do Mongolii.
Wiosna 1226
Prawdopodobnie wiosną 1226 roku Czyngis Chan rozpoczął kampanię przeciwko królestwu Si Sia . [więcej]
Kwiecień 1226
Prawdopodobnie w kwietniu 1226 roku, w miejscu gdzie Etsin skręca na wschód u stóp Gór Śnieżnych, Czyngis Chan dokonał podziału armii. Sübedej otrzymał rozkaz wymarszu na zachód. Główne siły pomaszerowały na wschód, by zadać cios w serce zbuntowanego państwa.
Maj 1226
W maju 1226 roku armia Czyngis Chana rozpoczęła oblężenie miast Suzhou i Kanezou. Pierwsze broniło się przez pięć tygodni, a drugie przez pięć miesięcy.
Czerwiec 1226
Prawdopodobnie w czerwcu 1226 roku Czyngis Chana rozpoczął oblężenie Kanczou. [więcej]
Sierpień 1226
W sierpniu 1226 roku Czyngis Chana dotarł do Wu-wej, drugiego co do wielkości miasta Si Sia. Mieszkańcy otoczonego grodu, nie mając nadziei na pomoc ze stolicy, otworzyli bramy przez mongolskim władcą.
Jesień 1226
Jesienią 1226 roku, po przekroczeniu Żółtej Rzeki, Czyngis Chan skierował się na wschód w stronę Liang-czou, które niedługo potem zdobyto szturmem.
Listopad 1226
Następnym celem armii Czyngis Chana było Ling-czou, królewska rezydencja Tangutów leżąca na wschodnim brzegu Żółtej Rzeki. Po drodze mongolskie wojska rozbiły oddział Tangutów, podążający z zamiarem wzmocnienia obrony tego miasta. [więcej]
Zima 1226/1227
Zimę przełomu lat 1226 i 1227 Czyngis Chan spędził w obozie koło Liup'an-szan. [więcej]
Luty 1227
W lutym 1227 roku Czyngis Chan rozpoczął oblężenie miasta Ningsia. [więcej]
Wiosna 1227
Wiosną 1227 roku do Czyngis Chana dotarła wiadomość o śmierci jego najstarszego syna Dżoczi'ego . [więcej]
Lato 1227
Latem 1227 roku podczas polowania wystraszony koń zrzucił z grzbietu Czyngis Chana . Wskutek upadku monarcha doznał poważnych obrażeń. [więcej]
Lipiec 1227
Na przełomie lipca i sierpnia 1227 roku zaczęły kończyć się zapasy jedzenia miasta Ningsia. Król Tangutów poprosił o miesiąc zwłoki, by przygotować dary dla Czyngis Chana .
Sierpień 1227
Organizm sześćdziesięciokilkuletniego Czyngis Chana nie był w stanie zwyciężyć chaosu, jaki powstał w jego ciele po upadku z konia. Po wielu dniach choroby zdobywca świata zmarł. Nie ma pewności co do dokładnej daty śmierci. W źródłach zapisano różne sierpniowe terminy: 18 sierpnia, 25 sierpnia i 28 sierpnia 1227 roku. Nie można niestety rozszyfrować, który z nich jest prawdziwy. [więcej]
Złota myśl na dziś
Ważne bitwy
Yinchuan 1209 Huan-erh-tsui 1211 Shenyang 1212 Chu-yung 1213 Pekin 1213-1214 Pekin 1214-1215 Otrar 1220 Buchara 1220 Samarkanda 1220 Gurgandż Parwan 1221 Kałka 1223
Wojny
Dżebe i Subedej
